Kozubski Michał h. Habdank (zm. ok. 1676), chorąży wołyński. Ród swój wywodził z Kozubowa w pow. wiślickim, a pisał się z Magnusz. Był synem Bernarda i Anny Kurpiówny. K. to przede wszystkim żołnierz. Za Jana Kazimierza porucznikował w rocie pancernej. Podczas wojny ze Szwedami w r. 1659 wziął udział wraz ze Stefanem Czarnieckim w kampanii duńskiej, chociaż wielu żołnierzy świeżo w Wielkopolsce zaciągniętych do jego chorągwi zbiegło na polskiej granicy. W r. 1660 w wojnie z Rosją dowodził chorągwią wołoską ok. 100 koni. W l. 1663–4 pociągnął na Ukrainę i w walkach z wojskami rosyjskimi został ranny pod Medwinem koło Kaniowa w woj. kijowskim. W r. 1664 w nagrodę za trudy wojenne otrzymał K. starostwo lityńskie na Podolu. W jesieni 1666 r. przebywał w obozie pod Krupą nad Horyniem na Wołyniu, skąd wojsko kor. wysłało go 10 XI wraz z innymi posłami z koła generalnego pod Koźlinem (obok Krupy) do króla i hetmanów z prośbą o wypłatę zaległego żołdu i rozdział chlebów zimowych. Z kolei pod wodzą hetmana Jana Sobieskiego uczestniczył w r. 1667 w kampanii podhajeckiej na czele królewskiej chorągwi pancernej. Pod koniec rządów Jana Kazimierza w r. 1668 otrzymał godność stolnika wołyńskiego, a w r. n. król Michał Korybut Wiśniowiecki mianował go chorążym wołyńskim. Przeciw tej ostatniej nominacji stawiał przeszkody któryś z Czartoryskich (zapewne Jan Karol, podkomorzy krakowski, lub Michał Jerzy, wojewoda wołyński); dlatego wojsko kor. jeszcze w kole pod Bracławiem w instrukcji swej z 1 XI 1671 r. zaleciło K-ego szczególnej opiece króla, prosząc go, by za «odwagi, straty, postrzały, ruinę substancji» król przyznał mu ten urząd.
Z końcem 1669 r. brał K. udział w poselstwie podkanclerzego kor. Andrzeja Olszowskiego do Wiednia po królowę Eleonorę i był przyjęty na audiencji u cesarza Leopolda I. W r. 1672 (przed 13 II) został starostą horodelskim. Na sejmie zimowym 1672 r. oskarżono go o zajazd na jakiegoś szlachcica, zabójstwo oraz rabunek sreber i sprzętów. Znalazł jednak K. również i wtedy obrońców na ławach poselskich. Sprawa ta, bliżej nie znana, zajęła «czas niemały» na sejmie. Jesienią 1672 r., w czasie konfederacji gołąbskiej, stanął K. wiernie ze swą chorągwią przy królu Michale (nie był jednak w obozie pod Gołębiem), nie przystąpił też z trzema innymi chorągwiami do konfederacji szczebrzeszyńskiej; toteż wojsko związkowe spod komendy hetmana J. Sobieskiego przepędziło go w listopadzie 1672 r. spod Szczebrzeszyna, odmówiło jego chorągwi chlebów i ostatecznie zniosło ją za wyłamywanie się z ogólnego związku, chociaż, wg relacji samego Sobieskiego, stawał K. wówczas dzielnie przeciw Tatarom pod Niemirowem i Kałuszem. W r. 1673 dowodził K. pod Chocimiem królewską chorągwią kozacką z nowego zaciągu, złożoną ze 150 ludzi. Szlachta krakowska na sejmiku proszowskim 29 XII 1673 r. zalecała K-ego do nagród «za krwawe cum dispendio zdrowia i substancji zasługi» i prosiła o zwolnienie jego starostwa horodelskiego przez lat 10 od wszelkich podatków. Na elekcji 1674 r. zjawił się K. wraz ze szlachtą woj. bełskiego. Zmarł ok. 1676 r. pozostawiając żonę Helenę z Żółkiewskich, 1. v. Janową Sokołową, 2. v. Rafałową Mielecką.
Boniecki; Niesiecki; Uruski; – Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 493–4, II 22–3, III 251, 288, 314; tenże, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, Lw.–W.–Kr. 1923 II; Majewski W., Podhajce – letnia i jesienna kampania 1667 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1960 VI cz. 1 s.56, 72; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936; Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii kor. w l. 1655–1660; Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1958 IV 522; toż w l. 1660–1667, tamże, W. 1960 VI cz. 1 s. 240; toż w l. 1673–1679, tamże, W. 1961 VII cz. 2 s. 406; tenże, Wojsko pol. w II poł. XVII w., W. 1965; – Akta sejmikowe woj. krak., III; Dyplomaci w dawnych czasach, Oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Kr. 1959; Pamiętnik J. F. Drobysza Tuszyńskiego, w: Dwa pamiętniki z XVII w., Wyd. A. Przyboś, Wr.–Kr. 1954; Pasek J., Pamiętniki, Wyd. J. Czubek, Kr. 1929; Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, Wyd. F. Kluczycki, Kr. 1881, Acta Hist., II; Sobieski J., Listy do Marysieńki, Oprac. L. Kukulski, W. 1962; Vol. leg., V 244.
Adam Przyboś